Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang bùng nổ, việc chuyển đổi số là không thể tránh khỏi đối với các doanh nghiệp, và ngành công nghiệp chế biến, chế tạo cũng không nằm ngoài xu hướng đó. Tuy nhiên, để triển khai chuyển đổi số một cách hiệu quả, các doanh nghiệp cần phải có một lộ trình rõ ràng và chi tiết. Vì vậy, trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về đề xuất giải pháp công nghệ theo từng giai đoạn chuyển đổi số liên quan đến đặc thù ngành công nghiệp chế biến, chế tạo.

I. 03 CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN CHÍNH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO 

Có ba phương hướng chính trong quá trình phát triển của các ngành sản xuất:

• Con đường thống trị trong quá khứ tập trung vào tự động hoá công nghiệp, dựa trên sản xuất các sản phẩm mang giá trị gia tăng cao và lợi nhuận biên độ cao. Tuy nhiên, đây yêu cầu vốn đầu tư lớn và dựa vào mức độ tự động hoá cao, sử dụng các thiết bị và máy móc hiện đại.

• Con đường đã lỗi thời dựa vào sản xuất thâm dụng lao động, sử dụng các phương tiện sản xuất cổ điển để sản xuất các sản phẩm với giá trị gia tăng trung bình hoặc thấp, lợi nhuận biên thấp.

• Con đường thứ ba, là xu hướng hiện đại, xoay quanh chuyển đổi số công nghiệp theo hướng Công nghiệp 4.0. Đặc điểm nổi bật của con đường này là sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao và lợi nhuận biên độ cao, thông qua việc tạo ra sự linh hoạt trong quá trình sản xuất và thu nhập trên vốn sử dụng cải thiện.

Chuyển đổi số công nghiệp, còn được gọi là công nghiệp 4.0, đòi hỏi nhận ra những khác biệt quan trọng so với cách sản xuất truyền thống. Quy trình sản xuất chuyển từ cứng nhắc và thủ công sang linh hoạt và tự động. Sản phẩm không chỉ tuân theo tiêu chuẩn mà còn cá nhân hóa và tùy chỉnh. 

Cơ sở sản xuất không còn chỉ tập trung ở những nhà máy lớn tại một số vị trí tập trung, mà còn di chuyển đến các nhà máy nhỏ ở nhiều vị trí khác nhau. Quy trình chuỗi cung ứng chuyển từ lập kế hoạch dựa trên cơ sở cất trữ sẵn sàng dựa trên dự báo. Thước đo thành công không chỉ dựa vào chi phí thấp và hiệu suất cao mà còn tính tỷ lệ thu nhập trên vốn sử dụng cao. Mối quan hệ khách hàng chuyển từ thấp và gián tiếp sang cao và trực tiếp.

Các doanh nghiệp sản xuất cần tận dụng hiệu quả quy mô nội bộ, đồng thời khai thác tính linh hoạt cao để phục vụ tốt hơn cho khách hàng số. Lộ trình chuyển đổi số dành cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành Công nghiệp chế biến, chế tạo tại Việt Nam được thiết kế dựa trên phân tích SWOT, đặc thù của các doanh nghiệp tại Việt Nam. Để đối mặt với làn sóng công nghệ thứ 6, lộ trình bao gồm việc thiết kế hệ thống tổng thể và áp dụng sản xuất vòng kín, xây dựng mô hình nhà máy thông minh và doanh nghiệp số, sử dụng khung thông minh và mô hình tham chiếu cho ngành chế biến, chế tạo. Sự chín muồi của công nghệ và ma trận ưu tiên đối với chiến lược sản xuất cũng được xem xét.

Các giải pháp và công nghệ ưu tiên đã được lựa chọn để hướng dẫn các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam đã và đang mang lại hiệu quả thực tế.

II. GIẢI PHÁP CÔNG NGHỆ THEO TỪNG GIAI ĐOẠN CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG NGÀNH CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN, CHẾ TẠO

1. Giai đoạn chuẩn bị

Xác định tầm nhìn chiến lược

Trong việc thực hiện chuyển đổi số, doanh nghiệp chế biến và chế tạo tại Việt Nam đang hướng tới các mục tiêu quan trọng như tham gia vào chuỗi giá trị, tạo tính bền vững và khả năng phục hồi, loại bỏ lãng phí, tối ưu hóa chi phí và tạo giá trị gia tăng. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp xác định hướng đi phù hợp với đặc thù sản xuất và kinh doanh của mình, tận dụng sự lan tỏa của cách mạng công nghiệp và xu hướng chuyển đổi số.

Trong bối cảnh của một quốc gia đang phát triển, mục tiêu ngay từ đầu là tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Doanh nghiệp cần từng bước mở rộng từng giai đoạn của chuỗi giá trị, từ sản xuất nguyên liệu đầu vào để nâng cao hiệu quả sản xuất nội địa và tăng sự tự chủ. 

Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược phát triển linh hoạt và phù hợp với điều kiện riêng của mình. Điều này có thể bao gồm: 

• Hiện đại hóa hoạt động, tiết kiệm chi phí và tăng cường hiệu quả.

• Áp dụng triết lí công nghiệp 4.0 để tạo ra giá trị mới và mở rộng hoạt động sản xuất sang các lĩnh vực khác, như nghiên cứu phát triển hoặc dịch vụ.

Mở rộng phạm vi hoạt động trong chuỗi giá trị hàng hoá có thể giúp tạo ra giá trị gia tăng cao hơn. Nhiều nghiên cứu cho thấy các giai đoạn như nghiên cứu phát triển, thiết kế và dịch vụ thường có giá trị gia tăng cao hơn so với khâu sản xuất. Mở rộng hoạt động sang các lĩnh vực này có thể là cơ hội để tận dụng sự chín muồi của nhiều công nghệ và giải pháp số, đồng thời củng cố sự cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong tương lai.

2. Giai đoạn 1

Tạo quan hệ gần gũi với nhà cung cấp và khách hàng

Tập trung vào tối ưu hóa quản trị và thực hiện cân đối hợp lý giữa quá trình nhập và xuất (về vật tư và sản phẩm) cũng như giữa nguồn hàng và nguồn tiền. Điều này bao gồm quản trị kho, quản lý quan hệ khách hàng và hỗ trợ ngay cho hoạt động sản xuất để đạt được hiệu quả ngay từ giai đoạn đầu.

3. Giai đoạn 2

Gia tăng hiệu suất vận hành tự thân

Ưu tiên tiến hành loại bỏ các tình trạng lãng phí bằng cách tăng cường giám sát hiệu suất tổng thể của thiết bị. Đồng thời, cũng cần giảm thiểu thời gian đưa sản phẩm ra thị trường bằng cách khởi đầu một giai đoạn đổi mới bằng cách ảo hoá, sáng tạo và phát triển sản phẩm.

4. Giai đoạn 3

Gia tăng tính cạnh tranh của sản phẩm

Tập trung vào việc rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường, tạo ra giá trị mới và cải thiện trải nghiệm của khách hàng. Đồng thời, tiến hành từng bước thực hiện việc tùy biến đại trà. Mục tiêu là đáp ứng các yêu cầu tham gia vào chuỗi cung ứng, trong đó bao gồm sự minh bạch, tốc độ, chất lượng và khả năng thích nghi linh hoạt với các thay đổi của hệ thống. Toàn bộ quá trình này được kích hoạt bởi sự dẫn đầu của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng và/hoặc yếu tố môi trường bên ngoài.

Trong bài viết này, chúng ta đã cùng tìm hiểu về giải pháp công nghệ theo từng giai đoạn chuyển đổi số liên quan đến đặc thù ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Việc triển khai chuyển đổi số sẽ giúp các doanh nghiệp trong ngành này nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời tăng cường tính cạnh tranh trên thị trường.